Tour

rondleiding 1, langs de pareltjes

Sint Nicolaasbasiliek

.Laten wij beginnen bij het Centraal station thv de brug. Loop in de richting van de Sint Nicolaas Basiliekamsterdam-basiliek-van-st-nicholas-sint-nicolaasbasiliek-33650207en loop gerust even naar binnen De Basiliek van de H. Nicolaas (Nicolaaskerk) is een rooms-katholieke kerk in de Binnenstad van Amsterdam. De kerk, officieel de H. Nicolaas binnen de Veste geheten, is gebouwd in de periode 1884-1887 naar een ontwerp van de architect Adrianus Bleijs (1842-1912).

De basiliek ligt schuin tegenover het Centraal Station aan de Prins Hendrikkade, en loopt door tot en grenst aan het water van de Oudezijds Kolk. De basiliek maakt deel uit van de binnenstadsparochie van de Heilige Nicolaas. Aan de Nicolaaskerk is door de Romeinse Congregatie voor de Goddelijke Eredienst per 8 december 2012 de eretitel van basiliek (basilica minor) toegekend.

Naar buiten komende gaat je links, langs het hotel richting Zeedijk. Voordat je linksaf de zeedijk opgaat zie je rechts hotel Prins Hendrik, hier is Chet Baker nog uit het raam gekukeld. Op slag dood, heroine.chet-prins-hendrik-hotel
De Zeedijk in passeer je aan de rechterkant de Sint Olofskapel. Men heeft altijd gedacht dat het hier om de Noorse patroonheilige Sint Olaf ging, de Vikingvorst die zich omstreeks het jaar 1000 tot het christendom bekeerde. De kapel zou dan verwijzen naar de middeleeuwse handelscontacten met Scandinavië. Het zou echter ook kunnen gaan om de Brabantse Sint Odulphus, de beschermheilige van dijken. De Sint Olofskapel ligt inderdaad aan een dijk: de Zeedijk. Aan het einde van de 15de eeuw werd de kapel meerdere keren uitgebreid.

Tegenover de kapel ben je al snel ‘ín de aap gelogeerd’.’t Aepjen is een van de oudste huizen van Amsterdam, en tezamen met het Houten Huys op het Begijnhof een van de twee overgebleven houten huizen van de stad. Het pand ligt aan het begin van de Zeedijk en stamt uit 1550. Alhoewel de wanden van steen zijn is de draagconstructie nog geheel van hout. De huidige winkelpui stamt uit 1878. Het gebouw is voor het laatst in 1986/1987 gerestaureerd, onderin bevindt zich nu een kroeg, de bovenverdiepingen worden door het naastgelegen Barbizon hotel als kamers verhuurd.
Hout, dus oud
De stad was in 1452 grotendeels verwoest door een brand en het stadsbestuur had bevolen meer met steen te gaan bouwen, dat had impact op het stadsgezicht want hierdoor verdwenen alle houten huizen langzaam maar zeker uit het straatbeeld.
Het verhaal gaat dat voor Zeedijk 1 een stenen muur is geplaatst waardoor later de houten pui weer zichtbaar kon worden gemaakt, maar of dit ook echt zo is kon ik nergens met zekerheid terugvinden.

In den Aepjen had twee etages boven het café, er hingen hangmatten aan grote spijkers aan de balken van de verdiepingen.
Het volk dat rond die tijd de stad bezocht waren veelal zeelui die maanden op zee waren geweest om handel te halen en te brengen uit de oost. Zij dronken, aten en sliepen in herbergen direct aan de waterlijn.
Het feit dat zij de rekening niet altijd konden betalen leidde jaren later tot wat we nu kennen als Artis, ik zal u uitleggen hoe dat in elkaar zit.

Schippers en zeelui die meer dronken dan waar ze goed voor waren moesten toch hun rekening vereffenen, zo beloofden zij de uitbaters van de herbergen dieren mee te brengen. Dat kon van alles zijn maar met In ‘t Aepjen name de aapjes waren zeer in trek.
De eigenaar van een van die herbergen doopte zijn etablissement om tot ‘In den Aepjen’ omdat hij erg veel klanten had die niet contant betaalden maar met een aapje. Die zaten in kooien om de bezoekers te vermaken. Omdat deze beesten veel vlooien hadden die op mensen oversprongen krabden de gasten zich een ongeluk.
Op een gegeven moment werd het ‘krabben’ gekoppeld aan “je zult wel in In den Aepjen hebben gelogeerd”

Ga nu de Olofssteeg is, de eerste rechts en na zo’n 100 meter ziet u links aan het water majoor Boszhardt op het bankje zitten, tegenover haar woning.

In 1948 organiseerde Bosshardt haar eerste kerstfeest met prostituees. Ze formuleerde vele malen haar relatie met de meisjes. Bijvoorbeeld in deze passage: “Moet ik me verbeelden dat ik de prostitutie kan bestrijden? Geen sprake van! Ik probeer deze vrouwen de helpende hand zó vaak toe te steken dat ze op het ogenblik dat ze hem grijpen willen, hem ook kùnnen grijpen. Deze meisjes en vrouwen accepteren we zoals ze zijn, in hun situatie. Ik had er in wezen óók kunnen zitten.”

Aanvankelijk werden op zondagochtend diensten gehouden in een zaaltje van een café in de Oude Zijds Armsteeg. Eind 1951 lukte het Bosshardt het pand De Leeuwenburgh aan de Oudezijds Voorburgwal 14 te huren van de Vereniging Hendrick de Keyser. Aanvankelijk was alleen de begane grond beschikbaar. Bosshardt moest daar slapen in dezelfde ruimte waar hulpzoekenden worden opgevangen. In 1955 kwam het woongedeelte op de eerste verdieping beschikbaar.

In 1959 kwam ze voor het eerst op de Nederlandse televisie, in het programma Anders dan anderen van Bert Garthoff. In 1965 werd ze door een fotograaf betrapt terwijl ze een vermomde prinses Beatrix begeleidde op een trip over de Wallen; dagenlang was het werk van majoor Bosshardt groot nieuws in Nederland.leeuwenburh
aepjen_zeedijk

De Oudezijds volgend kom je langs nummer 38/40, Onze Lieve Heer op Zolder, een parel van een schuilkerk!
Het huis werd in 1661 gekocht door kousenkoopman Jan Hartman. Hij liet het verbouwen en uit deze periode dateert het fraaie interieur. Het pand staat in de eerste plaats bekend om zijn zolderkerk, gebouwd over de volle diepte van de zolders van het huis aan de Oudezijds Voorburgwal en het daarachter gelegen huisje in de Heintje Hoeksteeg. In de zolder van het woonhuis is een rooms-katholieke kerk gebouwd. De kerkgangers kwamen binnen via een ingang aan het naast het pand gelegen steegje. Zeker het bekijken waard!onze-lieve-heer-op-zolder

Voorbij de schuilkerk rechts, de Lange Niezel op. In de jaren 60 hebben de grootouders van Mathijs van Nieuwkerk hier nog een slagerij gehad. zij woonden boven de slagerij, nummer 14 1 hoog. Destijds zat de straat nog vol met de dames van plezier, en dan vooral op de eerste verdieping. De gordijnen van de familie van Nieuwkerk bleven dan ook gesloten, de slager was in de heer.

Aan het eind van de Lange Niezel ga je links, na zo’n 30m1 zie je rechts het Baantjer museum, opgezet door Raoul Serree, bekend van het boek “de wallen in de jaren 60”. Ook leuk om even een kijkje te nemen en te zien hoe Baantjer in de roerige jaren te werk ging.

Voorbij het Appie Baantjer linksaf, de Enge Kerksteeg in en aan het einde rechts het Oude Kerksplein op. thv nummer 42 staat het beeld van Belle.
Op het plein staat een bronzen beeld ter ere van de prostituees die al eeuwen in dit gebied actief zijn. Het beeld, “Belle” genaamd, werd onthuld in 2007. Na de moord op een Hongaarse prostituee in februari 2009 werd een herdenking bij het beeld gehouden. Ter hoogte van nummer 23 (oude kerk) ligt sinds februari 1993 ligt in het plaveisel van het plein een bronzen reliëf van twee borsten en een hand, die een van de borsten vasthoudt. Het kunstwerk, dat de naam Borstplaat kreeg, is waarschijnlijk gemaakt door De Onbekende Beeldhouwer.Het schijnt dat er een gigantisch blok beton onder ligt om diefstal tegen te gaan.800px-oudekerk-borst

Ga nu weer verder de Oude Zijds op. Op nummer 90 zit de oudste coffeeshop van het land, de Bulldog.
Op nummer 132 zit the Buldogg Mack20161023_123721
Neem hier een lekkere cappuccino en bekijk de oude foto’s aan de wand van oa, Parijse Leen, Sien Stront en Manke Nelis.


Loop nu verder de gracht af en thv nummer 234 gaat u de Pijlsteeg in en komt u bij Wijnand Fockinck.
De Pijlsteeg is een steeg in het centrum van Amsterdam. De steeg loopt achter de Damstraat, van de Dam naar de Oudezijds Voorburgwal. Na de aankoop en sloop van naastgelegen panden door Hotel Krasnapolsky wordt de Pijlsteeg nu deels overkapt door het Krasnapolsky en loopt midden door het hotel heen. De steeg is echter wel openbaar toegankelijk gebied gebleven.

Aan de Pijlsteeg bevindt zich een bekende toeristische trekpleister, De Gekroonde Wildeman. Dit voormalige proeflokaal van de likeurstokerij Wijnand Fockink stamt uit 1679.[1] De huidige firma Wijnand Fockink beheert ook een slijterij en distilleerderij in de Pijlsteeg. De distilleerderij, De Liefde geheten, dient tevens als museum en informatiecentrum over de bereiding van jenever en andere likeuren. Bestel gerust een Jenevertje maar let op, knielen bij het eerste slokje!
De Pijlsteeg is overigens de eerste straat waar geprostitueerd werd, ergens eind 16de eeuw. Er was toen markt op de Dam en bezoekers en kooplieden schoten zo nu en dan als een pijl die steeg in..

wijnand

Nu even de knieën afkloppen en doorlopen richting dam. Over het paleis valt veel te zeggen, dat sla ik maar over..eind Pijlsteeg linksaf de NES op. De NES is een leuk smal straatje. Al in de vroege negentiende eeuw was de Nes een uitgaanscentrum. Naast bordelen vond men hier café chantants, het Salon des Variétés, Tivoli en artiestencafés. Later werd het een centrum voor de tabakshandel. Tot in de jaren dertig van de 20e eeuw was op nummer 17 een van de vroegste homocafe’s gevestigd: The Empire.

Sinds de jaren zestig zijn er weer zijn theaters in de Nes gevestigd, waaronder theater/produktiehuis Frascati, de Engelenbak, het Vlaams Cultureel centrum, De Brakke Grond, TOBACCO Theater en het ‘Comedy Theater in de Nes’. Nummer 57 zit de Stads bank van Lening De Stadsbank van Lening is een Amsterdamse kredietbank, die is opgericht in 1614. De bank is een gemeentelijke instelling en werkt zonder winstoogmerk. Het is de oudste geldverstrekker van Amsterdam. Mijn broer was hier een trouwe klant..
Op 67 zit de Bierfabriek met hun eigen gebrouwde bier en fameuze kippetjes, Johannes van Dam (Parool) gaf hier een 9,5 voor.
De NES kan doorgelopen tot het eind, kan er even tegen de leuning van de waterkant aangehangen worden. Met mooi weer is het hier een genot om naar de passerende bootjes te kijken. als je naar links kijkt zie je het voormalige Binnengasthuis,Het Binnengasthuis was in de 19e eeuw berucht om zijn deplorabele toestanden. In 1867 schreven de regenten van het Binnengasthuis een rapport aan het stadsbestuur, waarin ze de afdeling verloskunde beschreven: “Zwangere vrouwen moeten haar dag- en nachtverblijf houden op sombere zolders. De verpleegkamers zijn op een andere verdieping gelegen dan de verloskamers, zodat de kraamvrouwen dadelijk na de bevalling een zeer moeilijke en nadelige verplaatsing moeten ondergaan.
De verpleging bestond uit “knechten en meiden” die zich, volgens een rapport van het stadsbestuur in 1882, schuldig maakten aan drankmisbruik en mishandeling, de medicijnen verkochten en het voedsel voor zichzelf hielden.

bgasthuis

Wij gaan weer verder. Stukkie terug en rechtsaf, Grimburgwal nr 7 zit het Gebed zonder end, een leuk straatje om te bekijken. Het NES waar je net doorheen liep werd vroeger in de volksmond het Gebed zonder end genoemd. Loop nu de brug over en aanschouw het huis aan de 3 grachten, het enige in Amsterdam. Het huis dankt zijn naam aan het feit dat het aan drie kanten is omgeven door grachten: de Grimburgwal aan de zuidkant, Oudezijds Voorburgwal aan de westkant en Oudezijds Achterburgwal aan de oostkant. Het adres is Oudezijds Voorburgwal 249.

Het huidige huis stamt uit ca. 1610, maar archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat de oudste elementen van het pand uit de tweede kwart van de 16e eeuw stammen.

Loop nu richting de Oudemanshuizenpoort, brug over thv Oude Zijds achterburgwal 235.De doorgang van de poort die van de Oudezijds Achterburgwal naar de Kloveniersburgwal loopt, dateert ongeveer uit 1601, toen het complex als Oudemannen- en vrouwengasthuis verrees. In 1602 verhuisden 45 arme oude mannen en vrouwen van hun oude bestemming aan de Nieuwe Zijde in gezelschap van 55 andere lotgenoten naar het nieuwe gebouw. In 1786 kreeg de doorgang aan weerskanten zijn huidige opmerkelijke poortjes. Kijk ook even of de deuren in het midden open zijn, daar zijn mooie binnenplaatsjes waar je van de rust kan genieten.

images

Loop nu de poort uit en sla linksaf de Kloveniersburgwal op en dan de eerste brug rechts over. geniet hier van het uitzicht, de Waag in de verte en aan de andere kant de Staalstraatbrug.De Kloveniersburgwal dankt zijn naam aan een onderdeel van de schutterij dat kloveniers werd genoemd, naar het vuurwapen dat de manschappen gebruikten, een veldslang. De brug over links en dan de 1ste rechts, de Zandstraat. Doorlopen naar het Zuiderkerkof. De Zuiderkerk of Janskerk is gebouwd tussen 1608 en 1614. Het ontwerp uit 1603 is in renaissancestijl uitgevoerd door de Amsterdamse architect Hendrick Cornelisz de Keyser, zoon van een meubelmaker uit Utrecht, die rond 1591 samen met de stadsingenieur Cornelis Bloemaert naar Amsterdam was gekomen. De kerk werd in gebruik genomen op Pinksterzondag 1611; daarna duurde het nog tot 1614 voor ook de toren klaar was. Ikzelf ben al jaren van plan de toren te beklimmen, moet er maar eens van komen.

Toen Hendrick de Keyser in 1621 overleed, werd hij in de Zuiderkerk begraven. Zijn grafsteen is nog steeds aanwezig.

zuiderkerk

Loop nu het witte poortje door. Recht tegenover het poortje bevind zich het Pintohuis. Het pand is gebouwd omstreeks 1606/07 voor Jan Jansz. Carel (1545-1616), een van de eerste bewindhebbers van de in 1602 opgerichte Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). De gelijknamige erfgenaam, Jan Jansz. Carel de jonge, stierf in 1620. In 1622 is het omvangrijke pand “over de ingang van het Zuiderkerkhof” aangekocht door de broer van Albert Burgh, de bierbrouwer Abel Mathijsz. Burch; het pand werd verhuurd. Zijn erfgenaam verkocht het in 1651 aan de weduwnaar Isaack de Pinto (1652-1712), een uit Antwerpen afkomstige bankier/koopman.

In de eerste helft van de 17e eeuw woonden er in de Sint Antoniesbreestraat veel Vlamingen, maar ook kunstschilders, kunsthandelaren en juweliers; het was een artistieke buurt. Aan de andere kant van de Sint Antoniessluis bevond zich de joodse buurt met winkels, marktkramen, scholen en synagogen.
In 1696 tijdens het Aansprekersoproer werd het rijk versierde huis geplunderd; het bloed stroomde langs de trappen. Er werden 27 mensen gearresteerd en twee doden uit het huis gehaald.

afb1-huis-de-pinto

Nu nog een klein stukje. wij vervolgen links en gaan dan meteen weer rechts de Snoekjessteeg in en dan voor het water meteen weer links, het trappetje af. Nu de Kromboomsloot vervolgen, op de een of andere manier een van mijn favoriete grachtjes om doorheen te varen.(vooral op zondagochtend, als het stil is)
Op nr 22 zit de Armeense kerk en op 18 ook zo’n mooi pand, Schottenburg. Dit was vroeger een pakhuis, nu een wijnhandel.

Links de Koningsstraat in. Op nummer 5 woonde een van mijn favoriete fotograaf, Ed van der Elsken. Bekijk zijn materiaal eens online of op You Tube, zie je de buurt in de jaren 70/80.

De straat uit zie je de Waag, daar kunnen pagina’s over gevuld worden.De Waag is een 15e-eeuws gebouw op de Nieuwmarkt in het centrum van Amsterdam. Het was oorspronkelijk een stadspoort. De huidige naam verwijst naar de latere functie als waag.De oorspronkelijke naam is de Sint Antoniepoort.

Het gebouw heeft een reeks andere functies gehad, waaronder gildehuis, museum, brandweerkazerne en anatomisch theater. In het schilderij De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp van Rembrandt is de ontleding van een lijk in de Waag te zien.

Rechts de Geldersekade vervolgen aan de even zijde (overzijde). Op nummer 84 vind je de oudste apotheek van de stad wat nu nog steeds in functie is. Gesticht in 1696!

apotheek

Ga nu weer rechts de brug over. Geldersekade thv 61, een paleisje, niet waar? Je moet je niet even willen uitstrekken!
Op 25, de Lastage. Voor de liefhebbers, 1 ster. Toptent, niet zo stijf.

Vervolg de kade en houdt links aan en stop op de brug bij de Schreierstoren. Vanaf hier heb je ook mooi zicht op de tabakspanden en over de gracht.
In de brug zit een gevelsteen verwerkt, hang maar eens over de rand.

tabaksvat

De Schreierstoren aan de Geldersekade in Amsterdam is een verdedigingstoren die vroeger deel uitmaakte van de stadsmuur van Amsterdam. De toren werd gebouwd rond 1487 op de hoek van het IJ en de oostkant van de stad, en is de enige bewaard gebleven verdedigingstoren van Amsterdam.

De toren heette vroeger de Schrayershoucktoren omdat de stadsmuur hier een scherpe hoek maakte (van schray = “scherp”). De huidige naam zou de toren hebben gekregen omdat hij op de plaats stond waar in de tijd van de VOC vrouwen afscheid namen van hun mannen voordat die op reis gingen. De toren lag immers aan het ij, al het land aan de overzijde was er niet evenals het centraal station.

Dit was hem dan! Ik hoop dat er genoten is en doe nog eens de penose wandeling.

De stad zit toch als een warme jas?

20161026_193251